NOWY GRÓB POLSKIEGO LOTNIKA NA MAPIE LOTNICZYCH MIEJSC PAMIĘCI – LUBOŃ KOŁO POZNANIA

W Luboniu koło Poznania, na cmentarzu parafialnym parafii pw. Św. Barbary znajduje się grób starszego sierżanta Stanisława TOMASZEWSKIEGO (1905-1986), przedwojennego żołnierza 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu-Ławicy, w czasie wojny podoficera obsługi naziemnej 317 Dywizjonu Myśliwskiego „Wileńskiego” Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu II Wojny Światowej powrócił do kraju, osiedlając się w Luboniu koło Poznania. Był rodowitym Wielkopolaninem.

Stanisław TOMASZEWSKI urodził się 7 kwietnia 1905 roku we wsi Sosnowiec koło Śremu. Po ukończeniu szkoły powszechnej kształcił się w zawodzie ślusarza, następnie pracował w Śremie, Poznaniu i podpoznańskim Luboniu. W wieku 20 lat został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej w 3 Pułku Lotniczym w Poznaniu-Ławicy. Tam też ukończył kurs podoficerski, uzyskując uprawnienia radiomechanika. W 1926 roku – po zakończeniu służby wojskowej – powrócił do Lubonia, gdzie pracował w tamtejszych zakładach, aż do sierpnia 1939 roku. Po ogłoszeniu powszechnej mobilizacji zgłosił się – zgodnie z przydziałem – do 3 Bazy Lotniczej w Poznaniu-Ławicy. Został dowódcą drużyny 1 Kompanii Zapasowej, którą dowodził major pilot Marian Burchart. 1 września 1939 r. Niemcy zaatakowały Polskę. Tego dnia lotnictwo niemieckie trzykrotnie bombardowało lotnisko Poznań-Ławica wraz z koszarami i infrastrukturą. W wyniku nalotów zginęło około 40 osób. Stanisław TOMASZEWSKI przeżył. Dowództwo wydało rozkazy rozśrodkowania personelu poza teren 3 Bazy Lotniczej – wciąż istniało zagrożenie kolejnymi nalotami. Część żołnierzy wraz ze sprzętem udała się w rejon Parku Sołackiego, a część – jak wspominał TOMASZEWSKI – wieczorem pomaszerowała do Paczkowa, na stację kolejową. Tam czekały już składy pociągów ewakuacyjnych. Potem była długa droga na wschód: Inowrocław-Kutno-Warszawę-Mińsk Mazowiecki-Lublin-Rejowiec-Krasnystaw-Izbice-Zamość-Włodzimierz-Kowel-Klewań-Dubno-Biały Kamień-Złoczów-Tarnopol-Trembowla-Czortków do Zaleszczyk. 18 września 1939 r. wspólnie z innymi żołnierzami przekroczył granicę Rumunii, gdzie prawie 4 miesiące był internowany. W styczniu 1940 roku Stanisław TOMASZEWSKI, wraz z innymi lotnikami, ruszył drogą morską do Francji – do Marsylii. Transport płynął trasą Konstantynopol, Pireus, Hajfa, Bejrut, Aleksandria, Sycylię, Korsyka. We Francji TOMASZEWSKI trafił do Stacji Zbornej polskiego lotnictwa w miejscowości – Sepftons, 40 km na północ od Tuluzy. Po upadku Francji polscy lotnicy zostają ewakuowani do Wielkiej Brytanii. Gloucester to kolejny punkt zborny polskiego personelu lotniczego. Stanisław TOMASZEWSKI zostaje przydzielony do 317 Dywizjonu Myśliwskiego „Wileńskiego”. Z uwagi na litery kodowe, malowane na samolotach – JH – dywizjon zwany jest nieformalnie „Juhasami”.

W jednostce TOMASZEWSKI pełni funkcje szefa sekcji „electric”. W służbie „Juhasów” pozostawał aż do 1947 r. Wtedy, to postanowił powrócić do Polski – do Lubonia koło Poznania. Zamieszkał w wilii „Maria” przy obecnej ulicy Armii Poznań. Zawodowo związał się z Zakładami Przemysłu Ziemniaczanego w Luboniu, gdzie pracował do 1970 roku, do czasu przejścia na emeryturę. Stanisław Tomaszewski zmarł 11 sierpnia 1986 r. Został pochowany na lubońskim cmentarzu.

Starszy sierżant Stanisław TOMASZEWSKI otrzymał niżej wymienione odznaczenia:

• Medal Lotniczy – czterokrotnie (L. ew. 1-27-30.09.1946 r. nr 22/46)
• Krzyż Kombatancki Francuski 1939-1945 (nr 32.1.27)
• Medal Obrony Anglii 1939/45
• Medal Wojny 1939/45 (10.08.1946 r. nr 793116)

Opracował: Robert Kiszkurno

POST SCRIPTUM:

W dniu 11 kwietniu 2022 r. powiadomiłem Fundację Historyczną Lotnictwa Polskiego o lokalizacji grobu st. sierż. Stanisława TOMASZEWSKIEGO, przekazując do uzupełnienia i sprostowania dane o jego o miejscu urodzin (figurowało dotychczas jako Sosnowiec gmina Sosnowiec). Należy wspomnieć, że Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego kontynuuje pracę Anny i Tadeusza Krzystka nad spisem personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947. Monumentalna baza danych nosi nazwę „LISTA KRZYSTKA”.

W kwietniu 2022 r. uzupełnione i sprostowane – na mój wniosek – dane st. sierż. Stanisława TOMASZEWSKIEGO, znalazły się już na tej liście. https://listakrzystka.pl/tomaszewski-stanislaw/

Jednocześnie nowe informacje o st. sierż. Stanisławie TOMASZEWSKIM przesłałem do portalu – bazy danych „NIEBIESKA ESKADRA” – groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. Tam również Stanisław TOMASZEWSKI pojawił się po raz pierwszy i od kwietnia 2022 r. figuruje już tym spisie. https://niebieskaeskadra.pl/PDFAirmen.php?id=8797

CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI!

W trakcie opracowania tekstu korzystano m.in. z następujących źródeł:

1. Robert Wrzesiński, Piotr P. Ruszkowski , Żołnierze września 1939 r. – Stanisław Tomaszewski (1905-1986), w: Rocznik Historyczny Lubonia, Tom 4- 2014 r.
2. Przemysław Dymek, Zarys Historii Wojennej Pułków Polskich w Kampanii Wrześniowej – 3 Pułk Lotniczy, Oficyna wydawnicza „Ajaks”Pruszków 2021 r.
3. Zenon Szymankiewicz, Poznań we wrzesniu 1939 r. , Wydawnictwo Poznańskie 1985

Źródło zdjęć Stanisława TOMASZEWSKIEGO, zamieszczonych w tekście : Żołnierze września 1939 r. – Stanisław Tomaszewski (1905-1986), w: Rocznik Historyczny Lubonia, Tom 4- 2014 r.