LEGENDA O ŚPIĄCYM WOJSKU I KRÓLOWEJ JADWIDZE W GÓRACH MOSINY

Miasto Mosina koło Poznania posiada swoje interesujące legendy, trwale wpisane w tradycję lokalną. Najbardziej znane z nich, to legenda o studni Napoleona i o zatopionych skarbach w Jeziorze Kociołek (dawniej Skrzynka).

Jednak prawie całkowicie nieznana powszechnie jest inna legenda, mówiąca o śpiącym wojsku i Królowej Jadwidze w Górach Mosiny.

Została spisana pod koniec XIX wieku przez Otto Knoopa (1853-1931), niemieckiego profesora etnografii, folklorysty i badacza kultury. Otto Knoop urodził się w we wsi Karzino koło Słupska. Studiował na uniwersytetach w Greifswaldzie i Lipsku teologię i filozofię. Pracował jako nauczyciel w Gimnazjum w Lesznie i Bydgoszczy. Jego kariera nauczyciela związana była również z Poznaniem. To tutaj, w stolicy Prowincji Poznańskiej przez sześć lat (1882-1886) pracował w Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma przy obecnej ul. Strzeleckiej. Zamieszkiwał początkowo przy ul. Rybaki 3 (ul. Fischerei), a następnie przy ul. Wiedeńskiej 6 (ul. Wienerstrasse, a obecnie ul. Szymańskiego). W marcu 1888 r. przeniósł się do Gniezna, a rok później do Gimnazjum w Rogoźnie. Tam poświęcił się najdłużej profesji nauczycielskiej, pracował przez trzydzieści lat, aż do 1919 r., kiedy to odszedł na emeryturę. Prof. Otto Knoop jeździł, badał, spisywał, gromadził i publikował lokalnie. Większość swojego życia poświęcił na badaniach miejscowych tradycji, legend i bajek. Pozostawił po sobie około 15 tysięcy zapisów folklorystycznych, zebranych na Kujawach i Wielkopolsce. Jednak należy uznać, że jego sztandarowym dziełem, powstałym w 1893 r. było „Sagen und Erzählungen aus der Provinz Posen”, stanowiące zbiór legend i podań z obszaru Prowincji Poznańskiej. Wśród nich pojawia się też ciekawe podanie o śpiącym wojsku i królowej Jadwidze w Górach Mosiny. Jest ono de facto prawie powszechnie nieznane a szkoda, bo to część naszego lokalnego dziedzictwa.

Jestem przekonany, że od 2024 r. legenda o śpiącym wojsku i królowej Jadwidze w Górach Mosiny zaistnieje już na stałe w przestrzeni lokalnej (i nie tylko), a przy tym wzbogaci i ubarwi panteon mosińskich legend.

Oto, mówi podanie, spisane pod koniec XIX wieku przez Otto Knoopa:

[…] W Górach Mosiny ma spoczywać polskie wojsko w ilości 300 tysięcy z ich królowa Jadwigą. Wiele lat temu przybyli tu z Wąsosza na Śląsku, gdzie niegdyś przebywali. Kiedy nadejdzie ich czas przebiją się i pod przywództwem swojej królowej ocalą Polskę. Następnie wycofają się do Wąsosza. Tam, w kościele znajduje się kamienna kolumna z wmurowanym kołem (pierścieniem), do którego królowa przywiąże swojego konia […].

GÓRY MOSINY

Owe legendarne Góry Mosiny to z najprawdopodobniej wzgórza Moreny Pożegowskiej z jej najwyższym wzniesieniem Osową Górą (131,2 m n.p.m.), zwaną dawniej Górą Ludwikowską lub Górą Ludwika (niem. Ludwigsberg). Morena Pożegowska najbardziej malowniczo prezentuje się od strony Rogalinka i Łegów Rogalińskich. Rzeczywiście od tej strony sprawia wrażenie góry, a wysoczyzna z pewnością zwracała uwagę podróżnych, od wieków zmierzających starym i ważnym szlakiem handlowym z Poznania na Śląsk.

Królowa Jadwiga a Mosina

Czy Królowa Jadwiga i król Władysław Jagiełło kiedykolwiek odwiedzili bądź przejeżdżali orszakiem przez Mosinę? Nie można tego wykluczyć, a jest to nawet bardzo prawdopodobne. Mosina wcale nie leżała na uboczu, gdzieś w środku borów i rozległych pól, odizolowana od reszty świata. Przez Mosinę przebiegała dawna, bardzo ruchliwa droga handlowa z Poznania na Śląsk. Jak podaje prof. Weymann wszystkie drogi wybiegające na południe nosiły charakter dróg starszych. Jedna z nich to właśnie droga Poznań – Kościan – Święciechowa – Wschowa – Głogów, zwana via Posnaniense. W 1253 r. po lokacji Poznania na prawie magdeburskich nastąpił znaczny wzrost stosunków handlowych i duże znaczenia nabrał stary szlak Poznań – Mosina – Kościan – Krzywiń – Poniec – Żmigród – Wrocław. Wiemy z przekazów, że Jagiełło i Jadwiga często podróżowali, objeżdżając obszar Królestwa Polskiego. W 1397 r. królowa Jadwiga udała się do Wielkopolski. W dniu 26. kwietnia była w Kaliszu, 2. maja w Pyzdrach, 11. maja w Poznaniu, 25.maja w Gnieźnie. I tutaj ciekawostka. Królowa Jadwiga goszcząc w Gnieźnie, w dniu 25 maja 1397 r. wydała dokument, w którym potwierdziła zapis sum dla Mościca ze Stęszewa, na Mosinie. Ten dokument nazywał miasto już jako „Oppido Nostra Mosina” czyli „Miasto nasze Mosina” należące do Korony.

„Rycerz” został wybudzony i powróci na „Góry Mosiny”

Wydaje się, że legenda o śpiącym wojsku i Królowej Jadwidze w Górach Mosiny w pewnym stopniu urzeczywistnia się na naszych oczach. W zeszłym roku w Mosinie, jeden z „rycerzy”, wywodzący się ze starego rodu szlacheckiego, po latach został de facto „wybudzony”. Zapomniany lokalnie przez lata bohater, żołnierz-oficer, obrońca Ojczyzny, którego grób na mosińskim cmentarzu ukrył się w cieniu innych, od niedawna zaistniał na nowo. Pułkowniku pilot balonowy Aleksander Wańkowicz herbu Lis (1881-1947), bo o nim mowa, to legenda i „ojciec” polskich wojsk aeronautycznych odrodzonej Rzeczypospolitej 1918 r. Pułkownik, jak ten legendarny rycerz, został „wybudzony” i jest już obecny w pamięci i świadomości lokalnej. Na swój czas czekał prawie 75 lat, kiedy to powstał z niepamięci, już nie po to – jak mówi legenda o polskim wojsku w Górach Mosiny – aby ocalić Polskę, leczy po to, by rozsławić swoim imieniem miasto Mosinę. Jestem o tym głęboko przekonany, iż tak się stanie w najbliższej przyszłości. Co więcej, płk Aleksander Wańkowicz zagości na stałe na „Górach Mosiny” czyli na Wzgórzu Pożegowskim i to oficjalnie oraz formalno-prawnie. W dniu 14 grudnia 2023 r. Rada Miasta Mosiny podjęła Uchwałę Nr XCV/816/23 w sprawie nadania nazwy ulicy pułkownika pilota balonowego Aleksandra Wańkowicza drodze wewnętrznej, położonej w miejscowości Mosina (na Wzgórzu Pożegowskim). Uchwała w dniu 27 grudnia 2023 r. została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego i obecnie oczekuje na wejście w życie, które nastąpi w dniu 11 stycznia 2024 r.

Już za kilka dni Mosina oficjalnie będzie miało pierwszą w Polsce ulicę pułkownika pilota balonowego Aleksandra Wańkowicza i to właśnie położoną najprawdopodobniej na tych legendarnych Górach Mosiny, gdzie – jak głosi legenda – spoczywa polskie wojsko i nasza królowa Jadwiga.

Podziękowania

Dziękuję wszystkim życzliwym osobom, które przychylnie poparli mój wniosek o nazwanie drogi w Mosinie na Pożegowie (na Morenie Pożegowskiej) ulicą pułkownika pilota balonowego Aleksandra Wańkowicza. W szczególności szczere podziękowania za życzliwe podejście do mojej inicjatywy kieruję do: pana Przemysława Mielocha — byłego Burmistrza Gminy Mosina, pana Dominika Michalaka — obecnego Burmistrza Gminy Mosina, pana Romana Kolankiewicza — I zastępcy Burmistrza Gminy Mosina, pana Ziemowita Maląga — Przewodniczącego Rady Miejskiej Mosiny, pani Jolanty Szymczak — Przewodniczącej Komisji Oświaty, Spraw Społecznych i Promocji Rady Miejskiej Mosiny, pani Joanny Nowaczyk — redaktorki naczelnej pisma samorządowego Gminy Mosina „Informator Mosiński”, pana Włodzimierza Gabrielskiego — regionalisty, społecznikowi i popularyzatorowi historii Gminy Mosina.

Nie ulega wątpliwości, że Mosina w tej sprawie pokazała prawdziwą klasę, jak przystało na dawne, honorowe miasto królewskie.

Brawo!

Robert Kiszkurno

Ground-Aviation

(regionalistyka – przewodnik – szkolenia)

„Zawsze jest czas na rozwinięcie skrzydeł. Jeśli Ty nie spełnisz swojego marzenia, to ktoś inny zatrudni Cię, żebyś pomógł mu spełnić Jego”.

W trakcie przygotowania tekstu korzystano z poniższych opracowań:

• Otto Knoop, „Sagen und Erzählungen aus der Provinz Posen, Posen 1893
• Wojciech Łysiak, W kręgu wielkopolskich demonów i przekonań niedemonicznych, Wydawnictwo „Eco”, Międzychód 1993
• Wojciech Łysiak, Dorobek folklorystyczny Otto Knoopa, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, LUD, T.75, 1992
• Teofil Długosz, Królowa Jadwiga, Studia Theologica Varsaviensia 3/1, 1965
• Ludwik Plater, Opisanie historyczno-statystyczne Wielskiego Księztwa Poznańskiego, Lipsk 1846
• Stefan Weymann, Cła i drogi handlowe w Polsce Piastowskiej, Poznań 1938
• Stefan Weymann, Ze studiów nad zagadnieniem dróg w Wielkopolsce od X do XVIII wieku, Przegląd Zachodni nr 6-8, 1953
• Henryk Samsonowicz, Przemiany sieci drożnej w Polsce późnego średniowiecza, Przegląd historyczny 64/4, 1973
• Jolanta Niezborała, Skorowidz historyczny nazw ulic miasta Poznania, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Poznań 2010